Έγκλημα και Τιμωρία: Στην καρδιά του σκότους, η ρωγμή της Αγάπης
Έγκλημα και Τιμωρία: Στην καρδιά του σκότους, η ρωγμή της Αγάπης
Θεατρική μεταφορά Θανάση Τριαρίδη – Σκηνοθεσία Νικαίτης Κοντούρη – Πρεμιέρα στη Μονή Λαζαριστών, Σκηνή Σωκράτης Καραντινός, Σάββατο 22 Μαρτίου 2025
«Το νεοελληνικό θέατρο δεν θα μπορέσει να προχωρήσει, αν δεν δοκιμαστούν οι συγγραφείς μας στη σκηνή», έλεγε το 1945 ο Γιώργος Θεοτοκάς στο Διοικητικό Συμβούλιο του Εθνικού Θεάτρου. Και είχε απόλυτο δίκιο. Και η περίπτωση του Θανάση Τριαρίδη, το αποδεικνύει περίτρανα.
Για μένα, πρόκειται για την πιο μετασχηματιστική στιγμή της συγγραφικής διαδρομής του Τριαρίδη. Είναι το πρώτο του έργο που με άγγιξε πέρα από τα όρια της ιδεολογίας, εκεί όπου ο λόγος συναντά το βίωμα, την πίστη, την αγάπη. Αυτή τη φορά, αντί να κοιτάξει προς τα έξω, έστρεψε το διάνυσμα προς τα μέσα. Και πολύ καλά έκανε.
Η παράσταση: ανάγνωση ενός έργου μέσα από το έργο
Αυτό που παρακολουθήσαμε δεν ήταν απλώς μια «πρωτότυπη θεατρική μεταφορά» του εμβληματικού μυθιστορήματος του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Ήταν ένα καινούριο θεατρικό έργο: ένα κείμενο γραμμένο εκ νέου, που διαλέγεται φιλοσοφικά, ψυχαναλυτικά και θεολογικά με το πρωτότυπο. Ο ίδιος ο Ντοστογιέφσκι εμφανίζεται στη σκηνή ως παρατηρητής, συγγραφέας, φωνή συνείδησης, πρόσωπο τραγικό.
Ο Τριαρίδης δεν επιχειρεί να αφηγηθεί ξανά την πλοκή. Αντίθετα, επιχειρεί να καταδυθεί στον πυρήνα της, να ψαύσει τις ρωγμές, να φωτίσει την ενοχή, την πίστη, την οδύνη και την αγάπη. Ο Ρασκόλνικωφ του – και δικός μας – δεν είναι πια απλώς ένας ιδεολόγος που προσπαθεί να γίνει υπεράνθρωπος. Είναι ένας άνθρωπος που συντρίβεται μπροστά στο ακατανόητο μέγεθος της Αγάπης.
Η Αγάπη ως νόμος συμπαντικός
Στο τέλος αυτής της σκοτεινής, ασθμαίνουσας πορείας, δεν στέκεται η Τιμωρία, αλλά η Αγάπη. Η Σόνια, διάφανη και τρυφερή, δεν είναι απλώς το αντίπαλο δέος. Είναι η ενσάρκωση του πιο ισχυρού συμπαντικού νόμου, αυτού που έρχεται σιωπηλά να ραγίσει το φαινομενικά άκαμπτο εγώ. Δεν σώζει – κρατά. Δεν απαντά – υπομένει. Και γι’ αυτό μεταμορφώνει.
Η επιλογή της γυναικοκτονίας της μητέρας από τον Ρασκόλνικωφ – προσθήκη της παράστασης – λειτούργησε μέσα μου ως σύμβολο του αποκομμένου νου που φτάνει να σκοτώσει τη μήτρα του, το σώμα, το θηλυκό, την πηγή. Μια τελεία στο αδιέξοδο της ιδεολογίας όταν αυτή δεν συνοδεύεται από δημιουργία.
Η Σκηνοθεσία και οι Συντελεστές
Η Νικαίτη Κοντούρη είναι για μένα εγγύηση. Εκπέμπουμε σε κοινά μήκη κύματος και πάντα συντονίζομαι. Ακόμα θυμάμαι με λεπτομέρειες το Machinal από το μακρινό 2007 και τους Πέρσες από το 2014, σε μια εποχή που ξεχνάμε τι είδαμε χθες. Η σκηνοθεσία της είχε μεταφυσικό παλμό. Μια ποιητική καθαρότητα, ακόμη κι όταν ο ρυθμός (λόγω πρεμιέρας) δεν είχε βρει πλήρως την ισορροπία του.
Το πλήθος/χορός οργανικά δεμένο στις σκηνές οράματος και στο φινάλε, αποσπασματικό αλλού – ίσως από πρόθεση. Κάποιες ερμηνείες ήταν συγκλονιστικές, και ακόμη και οι πιο αδύναμες είχαν εκείνη την αθωότητα και παιδικότητα που πάντα με συγκινεί.
Εικαστικά, η παράσταση ήταν άρτια. Το σκηνικό, λειτουργικό και συμβολικό, επέτρεπε πολλαπλές αναγνώσεις. Τα κοστούμια ένωναν εποχές. Οι φωτισμοί ζωγράφιζαν στιγμές αποκαλύψεων. Η μουσική και τα τραγούδια σε συγκλόνιζαν. Ανατριχίλα. Εύγε.
Τελική Σκέψη
Σε μια εποχή όπου όλα εξηγούνται, ο Τριαρίδης επέλεξε να σωπάσει μπροστά στο Άρρητο. Και σε αυτό το ιερό σιωπηλό σημείο, η σκηνή ενώθηκε με την ψυχή.
Όχι γιατί μας εξήγησε τον Ντοστογιέφσκι. Αλλά γιατί μας θύμισε πως ο πιο ισχυρός συμπαντικός νόμος είναι η Αγάπη.
Έλενα Σταματοπούλου
Comments
Post a Comment