Το σώμα ως κουφάρι εντυπώσεων

 

Το σώμα ως κουφάρι εντυπώσεων

Μια κριτική για την παράσταση «Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος» του Ζουζέπ Μαρία Μιρό, με τον Αργύρη Ξάφη

Ο Αργύρης Ξάφης είναι ένας ηθοποιός με βαθειά καλλιτεχνική σκευή, υποκριτική παιδεία και σωματικό εύρος που του επιτρέπει να κινείται με άνεση ανάμεσα στο τραγικό και το ψυχρό ρεαλιστικό. Στην παράσταση αυτή, αναλαμβάνει τον ρόλο πολλών προσώπων μιας κοινότητας που σιγοβράζει από υπονοούμενα, ενοχές και ψίθυρους γύρω από τη δολοφονία ενός εφήβου. Παίζει με ακρίβεια και μεταμορφωτική πειθαρχία. Και όμως, το ερώτημα αιωρείται: προς τι τόσος μόχθος για ένα τόσο αρρωστημένο έργο;

Ο Ζουζέπ Μαρία Μιρό επιχειρεί, όπως φαίνεται, να ανατέμνει το τοπίο της υποκρισίας, της καταπιεσμένης επιθυμίας και της κοινωνικής σιωπής. Ωστόσο, η δραματουργία του γλιστρά αμήχανα σε επικίνδυνα νερά. Η ομοφυλοφιλία ενοχοποιείται διαρκώς μέσω υπαινιγμών που την συνδέουν είτε με παιδοφιλία είτε με ηθική παρεκτροπή, παρουσιάζοντάς την σαν κάποιον καταγωγικό ίσκιο που επιστρέφει μέσα από την επιθυμία, τον τραυματισμένο πατέρα, την παραβατική τραβεστί ή τον «ύποπτο» ιερέα.

Όλοι μιλούν για το σώμα του παιδιού — κανείς δεν του δίνει φωνή. Το αγόρι μετατρέπεται σε ένα φετίχ του μυστηρίου, σε σύμβολο μιας κοινότητας-νεκροταφείου, γεμάτης μακάβριες εξομολογήσεις, νεκρούς πατέρες και θολές επιθυμίες. Ο θεατής καλείται να συνθέσει το παζλ· όμως το παζλ έχει φτιαχτεί από χέρια που έχουν αποδεχτεί πως η επιθυμία είναι κάτι που πρέπει να κρύβεται, να εκτρέπεται ή να καταδικάζεται.

Η σκηνοθεσία της Ζωής Ξανθοπούλου διατηρεί μια κομψή, λιτή φόρμα, μα δεν αμφισβητεί ποτέ τον πυρήνα του έργου. Το ίδιο και ο Ξάφης: παρά την ερμηνευτική του ευφυΐα, δεν αποστασιοποιείται από τη σκοτεινή, ανερμήνευτα σκληρή ιδεολογική κατασκευή που υπηρετεί. Κι αυτό είναι κρίμα. Όταν ένας τόσο ικανός ηθοποιός επιστρατεύει όλο του το εκτόπισμα για να ενσαρκώσει ρόλους που ανακυκλώνουν επικίνδυνες κοινοτοπίες, το αποτέλεσμα είναι θλιβερά θεαματικό.

Και επειδή το κέντρο βαρύτητας για όλους —όπως συχνά συμβαίνει σε μονολογικά έργα— είναι η υποκριτική δεινότητα του Ξάφη, ας το δούμε με ακρίβεια: η ερμηνεία του στον Γείτονα είναι συγκλονιστική, αποδίδοντας με λεπτότητα τη σήψη πίσω από τον καθωσπρεπισμό. Ως τραβεστί είναι ικανοποιητικός, χωρίς όμως να διεκδικεί βάθος. Στις δύο γυναίκες μένει περιγραφικός — η σωματικότητα δεν υποστηρίζεται και οι χαρακτήρες γλιστρούν προς τη σχηματοποίηση. Όσο για τον έφηβο, η αμηχανία είναι εμφανής — όχι μόνο λόγω του ηλικιακού χάσματος, αλλά και επειδή ο ρόλος είναι δραματουργικά γεμάτος κενά και στερείται εσωτερικής ζωής.

Η υποκριτική τέχνη δεν είναι, ή δεν θα έπρεπε να είναι, απλώς μια βιτρίνα μεταμορφώσεων. Είναι και πράξη επιλογής. Και σε αυτό το επίπεδο, ο θεατής βγαίνει από την αίθουσα πιο ταραγμένος απ’ όσο θα όφειλε — όχι επειδή συγκλονίστηκε, αλλά επειδή ένιωσε πως παρακολούθησε κάτι το βαθιά στρεβλό να εκφέρεται με καλλιτεχνική υπερηφάνεια.

Ίσως ο Ξάφης να αξίζει έναν ρόλο που δεν ζητά να λάμψει πάνω σε έναν σωρό από φαντάσματα, αλλά να φωτίσει αληθινά σκοτάδια.

                                                                                                    Έλενα Σταματοπούλου