Περιμένοντας τον Γκοντό — μια παράσταση χωρίς αναμονή

 

Στο θέατρο του Μπέκετ, το τίποτα είναι πάντα κάτι. Όταν όμως η σκηνή δεν ανασαίνει, ούτε το τίποτα δεν έχει πια βάρος.

Περιμένοντας τον Γκοντό — μια παράσταση χωρίς αναμονή 

 

Ο έρωτάς μου για τον Σάμιουελ Μπέκετ ξεκινά από την εφηβεία. Από τότε που κατάλαβα ότι η σιωπή μπορεί να είναι πιο εκρηκτική από την κραυγή. Στην πολύχρονη πορεία μου στα μονοπάτια της καλλιτεχνικής δημιουργίας, συνομίλησα πολλές φορές μαζί του. Πάντα ερωτευμένη.  Και γι’ αυτό, σπάνια συνδέομαι με παραστάσεις που δεν ακολουθούν τις σκηνικές του οδηγίες — το κείμενο, τον ρυθμό, την ακρίβεια του κενού.

Η μεταφορά του Περιμένοντας τον Γκοντό από τον Θόδωρο Τερζόπουλο (Emilia Romagna Teatro, ΕΜΣ) περιόρισε επικίνδυνα αυτό το εύρος. Το κείμενο πετσοκόπηκε, ο διάλογος —αυτός ο αιώνιος καθρέφτης της ματαιότητας— συρρικνώθηκε. Ο λόγος του Μπέκετ εγκλωβίστηκε σε μια εικαστική φόρμα με κάποιο αισθητικό ενδιαφέρον, αλλά χωρίς ουσία. Οι σταυροί και οι ψαλμωδίες στένεψαν τον ορίζοντα του έργου, μετατρέποντάς το σε τελετουργία εξιλέωσης χωρίς ενοχή.

Κι όμως, υπήρχαν εκεί εξαιρετικοί ηθοποιοί. Ο Βλαδίμηρος δυνατός, εύθραυστος, ικανός να κρατήσει μόνος του τον ρυθμό του έργου· όμως πνίγηκε κι αυτός μέσα στη φόρμα. Οι Πότζο, Λάκι, το αγόρι —όλες οι παράπλευρες φωνές που φωτίζουν τον κύκλο της αναμονής— εκμηδενίστηκαν. Η σωματικότητα χάθηκε, τα γκαγκς εξανεμίστηκαν, το χιούμορ εξαφανίστηκε, ο ρυθμός —η καρδιά του Μπέκετ— σίγησε.

 

Συμφωνώ απόλυτα με τον Σωτήρη Ζήκο, που περιγράφει την παράσταση ως
«μια φόρμα καλοδουλεμένη στο αναγνωρίσιμο επίμονο στιλ του Τερζόπουλου, βασισμένη σ' ένα σκηνικό εύρημα: τη σκηνή εντός της σκηνής, όπου τα πρόσωπα μπαινοβγαίνουν σαν μαριονέτες ενός άφαντου Θεού».
Μια φόρμα που τελικά πνίγει την πολυσημία του μπεκετικού λόγου μέσα σε ηχοπραξίες και αντιλαλούντα κενά, αφαιρώντας το παιχνίδι του «αντιλόγου» που είναι η ίδια η ουσία του έργου.

Δεν ξέρω αν η εντύπωσή μου θα ήταν διαφορετική στην περίπτωση που η παράσταση παιζόταν σε ένα μικρό black-box θέατρο και όχι στην ιταλική σκηνή της ΕΜΣ — αν ένιωθα την ανάσα των ηθοποιών, την υγρασία της σιωπής τους. Ίσως να λειτουργούσε καλύτερα. Κρατάω αυτή την επιφύλαξη.

Είναι ειρωνικό πάντως: το έργο που έμαθε τον κόσμο να περιμένει, εδώ δεν περιμένει τίποτα. Δεν έχει αναμονή, δεν έχει μετατόπιση. Έχει μόνο τη φόρμα του κενού, χωρίς το βάθος του.
Κι έτσι, αυτό το θαυμάσιο έργο του Μπέκετ, που υπάρχει για να μας θυμίζει πως η ύπαρξη είναι μια παρατεταμένη ερώτηση, εδώ συρρικνώθηκε σε μια στατική απάντηση: «Δεν γίνεται τίποτα».

Αλλά ίσως, σκέφτομαι φεύγοντας, αυτό είναι το πιο ειρωνικά μπεκετικό πράγμα που μπορεί να συμβεί σ’ έναν Μπέκετ — να τον ακυρώσουν στο ίδιο του το τίποτα.

Έλενα Σταματοπούλου     

---